Κοσμάς
Η διαδρομή για να φτάσεις μετά το Λεωνίδιο ανάμεσα σε βουνά και σε φαράγγια σύρριζα στα χείλη φοβερών γκρεμών δημιουργεί μία γοητευτική εντύπωση και είναι μία εμπειρία μοναδική. Τα τοπία ολόγυρα είναι από τα πιο γνήσια βουνίσια τοπία που προσφέρει η ελληνική γη. Αναδίνουν τον αέρα της λεβεντιάς και την αγνότητα του απλοϊκού βίου, τη στερεότητα της παράδοσης που μένει ατόφια και ακατάλυτη στο πείσμα τόσων εναντιοτήτων.
Θεμελιωμένος πάνω από τη θάλασσα, κλεισμένος το χειμώνα από πυκνές στοιβάδες χιονιού, ανοιχτός το καλοκαίρι στον άνεμο και στην δροσερή αύρα, πραγματοποιεί σ' αυτές τις απόμερες νοτιοανατολικές πλαγιές του Πάρνωνα ένα φυσικό και ένα ανθρώπινο κατόρθωμα.
Κι είναι ανθρώπινο το κατόρθωμα τούτο διότι χρειάζεται πολύ υπομονή και πολύ παλικαριά για να στερεωθεί σε καιρούς δύσκολης επικοινωνίας με τον άλλο κόσμο, μία πολιτεία ανάμεσα στα βουνά, μαντρωμένη από απάτητους βράχους και από θυμούς θυελλών.
Κόσμημα αληθινό της Αρκαδίας ο Κοσμάς πάνω στις ψηλές πλαγιές του Πάρνωνα, ασκεί μαγνητική γοητεία στο νου μας, κανείς δεν μπορεί να τον αποφύγει -μα και ποιος θα έχανε την ευκαιρία να χαιρετίσει αυτόν τον αγέρωχο άρχοντα εκεί ψηλά στο μεγαλειώδες υψόμετρό του των 1150.
Ο δρόμος είναι καλός και γρήγορα αντικρίζουμε το πασίγνωστο μοναστήρι της Έλωνας -ένα εθνικό και εκκλησιαστικό μουσείο με αμέτρητους μοναδικούς θησαυρούς τέχνης, ευλάβειας, ευγνωμοσύνης.
Για μας τους ορκισμένους φυσιολάτρες, τούτη η διαδρομή πάνω στις πλαγιές, του Πάρνωνα, είναι δρόμος ονείρου. Ανηφορίζοντας, μας τραβάει προς την καρδιά του γίγαντα και χάνουμε το πανόραμα της θάλασσας κάτω και βαθιά στον ορίζοντα, και να μπροστά μας ο Κοσμάς. Τόσος απλός, τόσο καταδεχτικός, τόσο εγκάρδιος...
Αυτός ο χωροδεσπότης εδώ, έχει γνωρίσει τη δόξα και την ευημερία στο διάβα των αιώνων αλλ' ακόμα και τώρα ορθώνονται πολλές μαρτυρίες δύναμης γύρω από την πλατεία και στους δρόμους. Όμως, πριν από όλα αυτά, το θέαμα της θάλασσας από την πλατεία -πέρα, κάτω, βαθιά, είναι συγκλονιστικό. Oλόκληρη η Αργολική χερσόνησος και οι Σπέτσες, η Ύδρα και -συνέχεια ο Αργοσαρωνικός, μέσα στην αχλύ της μεγάλης απόστασης, ξεμυαλίζoυν, σε βαθμό που αναρωτιέσαι αν πατάς τη γή ή μήπως μετεωρίζεσαι... είναι αλήθεια τόσο παραμυθέvιoς ο Κόσμος -ή μήπως αφηνίασε η φαντασία κι άρχισε αυθαίρετη- δική της κοσμογονία...
Το γεωγραφικό σημείο τούτο, είναι πέρασμα. Είναι αυτό που λέμε σημείο κομβικό. Στα χρόνια της γιαγιάς που ακόμη το αυτοκίνητο δεν είχε φτάσει παντού, οι άνθρωποι της Νότιας Πελοποννήσου πpoσέρχονταν στο μοναστήρι της Έλωνας για το ετήσιο πρoσκύνημά τους ανεβαίνοντας με τα μουλάρια τους στη διάβαση Κοσμάς. Από δω ξανοίγεται η κάθοδος προς την Kυνoυρiα, το Άργος, την Αθήνα η οποία απέχει 236 χλμ.