Κοσμάς / Η ιστορία του Κοσμά
Στην περιοχή του Κοσμά κατά την αρχαιότητα, υπήρχε η κώμη «Σελινούς». Στο λόφο του χωριού υπήρχε ναός αφιερωμένος στο «Μαλεάτη Απόλλωνα». Στην περιφέρεια του χωριού βρέθηκαν το 1871 και το 1949 δυο αγαλματίδια αρχαϊκής εποχής (6ος αιώ. π.χ.) ενός πολεμιστή με την επιγραφή «Χάριλ(λ)ος ανέθεκε τοι Μαλεάται» και του «Μαλεάτη Απόλλωνα» τα οποία φυλάσσονται σήμερα στο εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών. Σημαντική ήταν η συμβολή του χωριού στην επανάσταση του 1821, στην οποία έλαβαν μέρος 105 Κοσμίτες αγωνιστές, οπλαρχηγοί, καπεταναίοι και απλοί στρατιώτες. Οι Κοσμίτες λάβανε μέρος στον πόλεμο του 1897 κατά των Τούρκων, στα αντάρτικα σώματα των Μακεδονομάχων, στους Βαλκανικούς πολέμους, στη Μικρασιατική καταστροφή του 1922, στο εκστρατευτικό σώμα στη Ρωσία και στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940. Στην περίοδο της γερμανοϊταλικής, φασιστικής κατοχής (1941-44) το χωριό έπαιξε και πάλι σημαντικό ρόλο Eθνική Αντίσταση, στην οποία έλαβαν μέρος 58 Κοσμίτες ως τακτικοί και 21 ως εφεδρικοί αντάρτες του «ΕΛΑΣ». Στις 27 Ιουλίου 1943 αρκετοί Κοσμίτες μαζί με άλλους αντάρτες του ΕΛΑΣ της περιοχής δώσανε μια απ' τις πρώτες μάχες στο Μοριά κατά των Ιταλών κατακτητών, όπου και σκοτώθηκε ο Ιταλός διοικητής της Τρίπολης Φεστούτσιο.
Η μάχη αυτή δόθηκε λίγο έξω απ' το χωριό στην θέση «Σταυρός». Στις 29 προς 30 Ιανουαρίου 1944 οι κατακτητές, με τμήματα ταγματασφαλιτών απ' τη Λακωνία, κατέκαψαν ολοσχερώς το χωριό. Στη συνέχεια, στα χρόνια του εμφυλίου, το χωριό λεηλατήθηκε και εγκαταλείφθηκε απ' τους κατοίκους.
Για να πας στον Κοσμά και να αισθανθείς το ήθος και το νόημα αυτού το τόπου, δεν είναι ανάγκη να ξέρεις την ιστορία του. Ο ίδιος ο τόπος είναι έτοιμος να σου τη μάθει. Θα την βρεις μπροστά σου σε κάθε βήμα σου και δεν θ' αργήσεις να καταλάβεις πως βρίσκεται σ' ένα μουσείο, που η ιστορία και η δόξα μένουν ολοζώντανες.